Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Opolu

POSTANOWIENIE

22.04.2024 r.

Sąd Rejonowy w Opolu – I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: asesor sądowy Justyna Wideł

po rozpoznaniu 22 kwietnia 2024 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku P. O.

z udziałem K. O. (1), (...) Banku (...) S.A. w K., A. W.

o stwierdzenie nabycia spadku po T. O.

p o s t a n a w i a :

stwierdzić, że spadek po T. O. synu J. i M., numer PESEL (...), zmarłym dnia (...) roku w O., ostatnio stale zamieszkałym w O. na podstawie ustawy nabyli z dobrodziejstwem inwentarza:

- żona spadkodawcy K. O. (2) (córka F. i K., urodzona (...) w S.) - w 1/3 części,

- syn spadkodawcy P. O. (syn T. i K., urodzony (...) w O.) - w 1/3 części,

- syn spadkodawcy K. O. (1) (syn T. i W., urodzony (...) w O.) - w 1/3 części.

Sygnatura akt I Ns 47/23

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 25 stycznia 2023 roku P. O. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu T. O., ostatnio stale zamieszkałym w O.. Jako spadkobierców ustawowych wskazano żonę K. O. (2) oraz synów P. O. i K. O. (1).

(...) Bank (...) S.A. w K. wniósł o włączenie go do niniejszego postępowania. W uzasadnieniu pisma wskazano, że spadkodawca zawarł umowę kredytu zgodnie, z którą zobowiązał się do zwrotu kredytodawcy kwoty kredytu wraz z należnymi odsetkami i kosztami.

Na rozprawie w dniu 25 września 2023 roku A. W. złożył pismo, w którym zgłosił swój udział do sprawy jako uczestnik postępowania.

P. O. wniósł do Sądu Okręgowego w Opolu, w dniu 20 listopada 2023 roku, wniosek o ubezwłasnowolnienie uczestniczki postępowania K. O. (2) (k. 116).

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2023 roku na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy w Opolu zawiesił postępowania w sprawie do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy toczącej się przed Sądem Okręgowym w Opolu o ubezwłasnowolnienie K. O. (2) (I Ns 381/23).

Uczestniczka postępowania K. O. (2) zmarła w trakcie trwania postępowania, tj. w dniu 15 lutego 2024 roku. Spadek po K. O. (2) na podstawie ustawy nabył w całości wnioskodawca P. O. (akt poświadczenie dziedziczenia, k. 129).

Postanowieniem z dnia 5 marca 2024 roku Sąd Rejonowy w Opolu podjął zawieszone postepowanie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. O. był żonaty dwukrotnie, pierwszy związek małżeński zawarł z W. W. (2) (z domu Król). Ta w chwili zawierania związku małżeńskiego ze spadkodawcą miała dziecko syna A. W.. A. W. urodził się (...), tj. w trakcie trwania związku małżeńskiego z pierwszym mężem W. W. (2), T. W.. Małżeństwo W. W. (2) i T. W. zostało rozwiązane przez rozwód w dniu 23 lutego 1966 roku.

T. O. i W. W. (2) zawarli związek małżeński w dniu 20 lipca 1966 r. we W.. W trakcie trwania małżeństwa urodził się K. O. (1) (27 kwietnia 1969 roku). T. O. i W. W. (2) rozwiedli się 9 kwietnia 1979 roku.

T. O. zawarł drugi związek małżeński z K. O. (2) (z domu K.). W trakcie trwania małżeństwa urodził się P. O. (9 stycznia 1983 roku).

dowód:

- odpis skrócony aktu urodzenia P. O., k. 7;

- odpis zupełny aktu urodzenia A. W., k. 78;

- odpis skrócony aktu urodzenia K. O. (1), k. 8;

- dane z bazy P.-Sad,

- kserokopia wyroku rozwodowego z dnia 9 kwietnia 1979 roku, k. 110-111.

W dniu 27 lipca 2019 roku zmarł T. O..

dowód:

- odpis skrócony aktu zgonu T. O., k. 6.

Po spadkodawcy T. O. nie toczyło się postępowanie spadkowe. Nie zostało złożone żadne oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Nie toczyło się postępowanie w przedmiocie uznania za niegodnego dziedziczenia po T. O.. dowód:

- zapewnienie spadkowe złożone przez K. O. (1), k. 70;

- zapewnienie spadkowe złożone przez P. O., k. 70v;

- zapewnienie spadkowe złożone przez K. O. (2), k. 70v;

- zapewnienie spadkowe złożone przez A. W., k. 94;

- informacja z Rejestru Spadkowego, k. 10.

Prezydium Miejskie Rady Narodowej I Wydział Spraw Wewnętrznych w O. decyzją z dnia 15 czerwca 1971 roku orzekł zmianę nazwiska A. W. na O..

Decyzją Wydziału Społeczno- Administracyjnego Urzędu Miejskiego w K. z dnia 18 października 1989 roku zmieniono nazwisko A. O. na W..

dowód:

- odpis zupełny aktu urodzenia A. W., k. 78.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie nie budzących wątpliwości dokumentów w postaci odpisów aktów stanu cywilnego oraz zapewnienia spadkowego złożonego przez wnioskodawcę i uczestników postępowania. W okolicznościach sprawy brak było jakichkolwiek podstaw by odmówić wiary zapewnieniom spadkowym, są ono zgodne ze zgromadzonymi w sprawie odpisami aktów stanu cywilnego.

W tym miejscu zauważyć należy, że zgodnie z art. 670 k.p.c. sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Obowiązek badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, pozostaje w związku z zasadą wyrażoną w art. 677 k.p.c., w myśl której sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postępowaniu tym sąd jest związany wnioskiem jedynie w odniesieniu do osoby spadkodawcy; wnioski i stanowisko stron nie mają znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia, które zapada niezależnie od nich, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego i norm prawa materialnego mających zastosowanie w danym stanie faktycznym. Podobnie jak w innych sprawach rozpoznawanych w trybie nieprocesowym, sąd obowiązany jest z urzędu zapewnić udział w postępowaniu wszystkich zainteresowanych (art. 510 § 2 k.p.c.). Obowiązek działania z urzędu oznacza, że sąd nie może poprzestać na tym, co zostanie zaoferowane przez uczestników postępowania, bowiem ocenić musi, czy stwarza to wystarczającą podstawę do prawidłowego stwierdzenia, kto nabył spadek. Sąd, aby zadośćuczynić obowiązkowi wynikającemu z art. 677 k.p.c., powinien ustalić pełny krąg spadkobierców ustawowych, ewentualne istnienie testamentu i jego ważność, sprawdzić czy nie zachodzą negatywne przesłanki dziedziczenia, ustalić czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne i komu przypadło w drodze dziedziczenia. Temu celowi służy obowiązek badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, wyrażony w art. 670 k.p.c. Z tego też względu sąd nie poprzestaje na badaniu twierdzeń stron ani na dowodach przez nie zaoferowanych, jeżeli okażą się niewystarczające dla wypełnienia obowiązku sądu spadkowego, o którym mowa. Nie poprzestaje - to nie znaczy, że wchodzi w rolę strony, że ją zastępuje lub wyręcza, że przejmuje na siebie jej obowiązki. W razie stwierdzenia, że dowody przedstawione przez uczestników nie są wystarczające dla ustalenia właściwego kręgu spadkobierców, sąd nie potraktuje tego - jak uczyniłby to w procesie - jedynie w kategorii udowodnienia (nieudowodnienia) przez stronę twierdzeń, z których wyprowadza ona skutki prawne. W szczególności, sąd może nałożyć na stronę określone obowiązki dowodowe i egzekwować ich wykonanie, a w razie niewykonania - zastosować właściwe konsekwencje procesowe. To, że sąd jest zobowiązany z urzędu badać, kto jest spadkobiercą, nie oznacza, by sąd był zobowiązany zastąpić stronę w udowodnieniu okoliczności, istotnych dla wykazania jej praw (por. postanowienie SN z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 38/98, niepubl., postanowienie SN z dnia 28 października 1998 r., II CKU 57/98, niepubl.).

Jak zostało ustalone na podstawie zapewnień spadkowych wnioskodawcy i uczestników postępowania, spadkodawca T. O. nie pozostawił po sobie testamentu, dlatego też porządek dziedziczenia pod nim ustalony został na podstawie ustawy, tj. stosownych przepisów kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią przepisu art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Na podstawie powyższego przepisu powołani do odziedziczenia byli: P. O., K. O. (1)- synowie spadkodawcy oraz K. O. (2) jego żona. Udział w masie spadkowej każdej z tych osób wyniósł po 1/3 części. W ocenie Sądu spadkobiercą po T. O. nie jest uczestnik postępowania A. W..

Spadkodawca T. O. był dwukrotnie żonaty, pierwszy związek małżeński zawarł z W. W. (2) (z domu Król). Związek ten został rozwiązany przez rozwód. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, wynikało, że pierwsze żona spadkodawcy przed zawarciem związku małżeńskiego z T. O. posiadała innego męża- T. W.. W. W. (2) wzięła ślub z T. W. w dniu 18 sierpnia 1962 roku, zaś rozwód orzeczono w dniu 23 lutego 1966 roku. W trakcie trwania tegoż związku małżeńskiego urodził się A. W. (data urodzenia 29 sierpnia 1964 roku). Jak wynika z treści art. 62 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59), z daty narodzin A. W., jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Mając na uwadze treści powyższego przepisu w akcie urodzenia A. W. jako ojciec wpisany został T. W.. Wystarczającą przesłanką ojcostwa T. W. było istnienie stosunku prawnego małżeństwa między nim a matką dziecka W. W. (2) oraz fakt urodzenia się A. W. w odpowiednim okresie.

Domniemanie pochodzenia dziecka z art. 62 § 1 i 2 k.r.o. jest domniemaniem prawnym, wzruszalnym. Można je obalić tylko w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Z przeprowadzonych ustaleń wynika, że powództwo o zaprzeczenie ojcostwa nie zostało wytoczone. Sąd zwrócić się zarówno do Sądu Rejonowego w Opolu oraz Sądu Rejonowego w Kędzierzynie- Koźlu z zapytaniem czy toczyło się postępowanie o zaprzeczenie ojcostwa, w sprawie gdzie jako dziecko występował A. W., a ojcem był T. W. (k. 107,108). Odpowiedzi były jednoznaczne i wskazywały na brak takiej sprawy. Również podczas przesłuchiwania uczestnika postępowania A. W. na rozprawie w dniu 25 września 2023 roku wskazał on, że „ Ja nie wszczynałem żadnego postępowania.”

Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na treść aktu urodzenia A. W.. W rubryce ojciec wskazany jest T. W. urodzony (...) we L.. A. W., co prawda w dniu 15 czerwca 1971 roku zmienił nazwisko na O.- jak wynika z zupełnego aktu urodzenia z punktu 7 wzmianki dodatkowe, jednakże nie miało to nic wspólnego z uznaniem ojcostwa przez spadkodawcę, a była to jedynie administracyjna zmiana nazwiska. Dla dokonania przez Sąd ustaleń w zakresie spadkobierców ustawowych nie jest wystarczające to, że inni członkowie rodziny nie kwestionowali faktu biologicznego pochodzenia A. W. od T. O.. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku więzi musza wynikać z aktów stanu cywilnego. Jak wynika z treści art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1378) akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Dowody z akt stanu cywilnego mają charakter szczególny, wynikający z art. 3 p.a. s.c. (...) wyłączności dowodowej tych aktów oznacza, że tylko na ich podstawie możliwa jest identyfikacja spadkobierców ustawowych w stosunku do spadkodawcy. Ustalenie danych personalnych spadkobiercy może się opierać wyłącznie na podstawie aktów stanu cywilnego, które nie mogą być zastąpione przez inne dowody (postanowienie SN z 16.11.2016 r., I CSK 807/15, LEX nr 2174065.).

Oznacza to, że w postępowaniu sądowym pochodzenie określonej osoby od danych rodziców i jej miejsce i datę urodzenia dowodzić można jedynie za pomocą aktu stanu cywilnego, a poczynienie ustaleń co do faktu pokrewieństwa ze spadkodawczynią na podstawie innych dowodów jest niedopuszczalne, nawet w sytuacji, kiedy uzyskanie tego rodzaju dokumentów jest znacznie utrudnione (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2002 r. I CK 348/02, postanowienie Sądu Najwyższego z 24 maja 1999 r. II CKN 356/99).

Mając na względzie powyższe, Sąd ustalając porządek dziedziczenia po zmarłym, nie znalazł podstaw do stwierdzenia nabycia spadku po T. O. przez A. W., będącego synem T. W.. Sąd związany był treścią wyżej powoływanych dokumentów, tj. aktu urodzenia A. W.. Prawdziwości czy wiarygodności tych dokumentów nie zaprzeczał ani wnioskodawca ani pozostali uczestnicy postępowania. Skoro nie doszło do zaprzeczenia ojcostwa T. W., to na obecnym etapie w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku nie można podważyć jego ojcostwa, co obliguje konieczność wyłączyć A. W. z kręgu spadkobierców ustawowych.

Zgodnie z kolei z treścią art. 1012 k.c. spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 k.c.). Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Ze złożonych zapewnień spadkowych wynikało, iż uczestnicy postępowania oraz wnioskodawca nie składali oświadczeń spadkowych. Mając więc to na uwadze, Sąd stwierdził, że spadek po T. O.., nabyli: żona K. O. (2) oraz synowie P. O. i K. O. (1) po 1/3 części każde z nich z dobrodziejstwem inwentarza.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze przytoczone powyżej przepisy, należało orzec jak w sentencji postanowienia.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis postanowienia doręczyć pełnomocnikowi uczestnika A. W., banku (...), wnioskodawcy oraz uczestnikowi z pouczeniem o uzasadnieniu i apelacji,

3.  K.. 7 dni.