Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Opolu

POSTANOWIENIE

Dnia 20 września 2023r.

Sąd Rejonowy w Opolu IX Wydział Cywilny

w składzie :

Przewodniczący: sędzia Joanna Zapała-Garbacz

Protokolant: p.o. sekr. sądowego A. K. (1)

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 września 2023r.

sprawy z wniosku I. E.

z udziałem P. W., J. B., G. B. (1), A. T., P. T.

o stwierdzenie nabycia spadku

stwierdza, że spadek po A. M. (dwojga imion) Z. zmarłej dnia 4 sierpnia 1995 r. w D. ostatnio stale zamieszkałej w C. na podstawie ustawy nabyły siostra F. W. i siostra M. B. po ½ części każda z nich;

kosztami postępowania obciąża wnioskodawczynię i uczestników postępowania w zakresie, w jakim je ponieśli.

Sygn. akt IX Ns 86/22

UZASADNIENIE

W dniu 9 lutego 2022r. do Sądu Rejonowego w Opolu wpłynął wniosek wnioskodawczyni I. E. o stwierdzenie, że spadek po M. Z. zmarłej w dniu 4 sierpnia 1995r. w D. ostatnio stale zamieszkałej w C. nabyli na podstawie ustawy I. E. i P. W. po ¼ części oraz A. T., J. B. i G. B. (2) po 1/6 części. Uczestniczka postępowania A. T. w odpowiedzi na wniosek wskazała, iż spadkodawczyni oświadczył swoją wolę ustnie w dniu 1 sierpnia 1995r. obecności trzech świadków i powołała do całości spadku syna siostrzenicy P. T.. Spadkodawczyni w chwili testowania była zdrowa psychicznie i świadoma tego co robi, a z uwagi na jej stan fizyczny zachowanie przez nią zwykłej formy testamentu było niemożliwe.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 04 sierpnia 1995 roku w D. zmarła A. Z. (1), ostatnio stale zamieszkiwała w D.. Spadkodawczyni w chwili śmierci była wdową, nie pozostawiła żadnych dzieci własnych lub przysposobionych, miała jedno dziecko, które zmarło w wieku dziecięcym. Rodzice Spadkodawczynie nie dożyli otwarcia spadku. Spadkodawczyni w chwili śmierci posiadała rodzeństwo, a to dwie siostry F. W. i M. B.. F. W. zmarła dnia 18 stycznia 2009 roku – pozostawiła dwoje dzieci, a to R. W. i I. E.. R. W. zmarł dnia 01 lutego 2011 roku i pozostawił jednego syna – P. W.. M. B. zmarła, pozostawiła troje dzieci – A. T., G. B. (1) i J. B.. Nikt nie składał oświadczeń spadkowych, nie zrzekał się dziedziczenia ani nie został uznany za niegodnego do dziedziczenia.

Dowody:

- odpis skrócony aktu zgonu Spadkodawczyni A. Z. (1) k.13

- odpis skrócony aktu urodzenia A. Z. (2) k.13

- odpis skrócony aktu urodzenia F. Z. k.14

- odpis skrócony aktu zgonu F. W. i R. W. k.15 i k.16

- odpis skrócony aktu urodzenia P. W. k.17

- odpis skrócony aktu urodzenia I. W. k.18

- zeznania wnioskodawczyni postępowania I. E. k.9

- zeznania uczestników postępowania, tj. A. T., J. B., G. B. (1), P. T. k.90

- zeznania świadka, tj. K. K. k.105

- testament ustny spisany dnia 1 sierpnia 1995 roku k.39

Spadkodawczyni A. Z. (1) pozostawiła testament ustny ogłoszony w obecności trzech świadków, tj. Z. G., A. K. (2) i K. K., w którym to testamencie powołała do całości spadku P. T., zamieszkałego w C., ul. (...). Przedmiotowy testament został spisany dnia 01 sierpnia 1995 roku, podpisany przez Spadkodawczynię A. Z. (1) i świadków wobec których wola spadkodawczyni została ogłoszona. Spadkodawczyni A. Z. (1) chorowała od wielu lat przewlekle na gościec i reumatyzm, które to choroby powodowały znaczne ograniczenie ruchu kończyn dolnych i górnych. Spadkodawczyni ze względu na swój stan zdrowia przebywała w Domu Pomocy Społecznej w D.. Choroba zmarłej A. Z. (1) ograniczała jej sprawność ruchową, a nie psychiczną. W historii leczenia zmarłej nie ma wzmianek o przebytych chorobach psychicznych, zmarła nigdy nie leczyła się psychiatrycznie. Córka zmarłej F. W., rzadko odwiedzała matkę, nie wiedziała aby ta przed śmiercią sporządziła testament. Druga córka, M. B., wraz z dziećmi regularnie odwiedzali zmarłą A. Z. (1) i wiedzieli, że przed śmiercią sporządziła ona testament. Wielokrotnie rozmawiali z nią o testamencie, nie chcieli oni, aby ciotka przepisywała swój majątek na Nich, więc rozmowy zeszły na P. T. i ostatecznie A. Z. (1) wyraziła swą wolę, aby majątek spadkowy przypadł na rzecz P. T.. Spadkodawczyni pomimo chorób pozostawała w dobrym stanie psychicznym, wiedziała kto ją odwiedza i z kim rozmawia. Stan zdrowia A. Z. (1) w ostatnich dniach życia nie uległ nagłemu pogorszeniu, do ostatnich dni pozostawała świadoma. Krótko przed sporządzeniem testamentu doszło do kłótni między Spadkodawczynią, a jej siostra F. W.. W dniu, w którym A. Z. (1) sporządziła testament, A. T. odwiedziła ciotkę, która to poinformowała ją o sporządzonym testamencie.

Dowody:

- zeznania wnioskodawczyni postępowania I. E. k.9

- zeznania uczestników postępowania, tj. A. T., J. B., G. B. (3), P. T. k.90

- zeznania świadka, tj. K. K. k.105

- testament ustny spisany dnia 1 sierpnia 1995 roku k.39

- dokumentacja medyczna k.115-124, k.187-192

- pismo S. Centrum Medycznego sp.zo.o z siedzibą w K. k.230

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek zasługiwał na uwzględnienie w zakresie dotyczącym bezskuteczności testamentu oraz w zakresie dziedziczenia ustawowego. Zgodnie z art. 926 kodeksu cywilnego powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu, a dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. W przywołanym stanie faktycznym Spadkodawczyni A. Z. (1) oświadczyła swoją wolę ustnie w dniu 1 sierpnia 1995 roku, w którym do całości spadku powołała syna siostrzenicy P. T.. Siostrzenica Spadkodawczyni, tj. I. E., zakwestionowała ważność tego testamentu, twierdząc, że rozmawiała z rodziną po śmierci Spadkodawczyni i nikt nie wiedział, aby zmarła sporządziła testament. Ponadto stwierdziła, że wygląd testamentu nie odpowiada wyglądowi dokumentu, który został sporządzony ponad 25 lat wcześniej, a sam podpis Spadkodawczyni nie został przez nią rozpoznany, choć jak sama przyznała mógł on zostać zniekształcony z powodu wieku i stanu zdrowia. Stosownie do treści art. 952 kodeksu cywilnego, w przypadku istnienia obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. W/w przepis stanowi, iż przesłanką oświadczenia ustnej woli przez spadkodawcę jest albo obawa rychłej śmierci Spadkodawcy, albo szczególne okoliczności uniemożliwiające zachowanie zwykłej formy testamentu. Uczestniczka postępowania A. T. wskazała w piśmie – odpowiedzi na wniosek, że Spadkodawczyni sporządziła testament w obawie przed rychłą śmiercią, czego uzasadnieniem ma być fakt, że zmarła 3 dni po sporządzeniu testamentu, a ponadto zachowanie zwykłej formy testamentu było utrudnione ze względu na Jej stan fizyczny. Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie w/w okoliczności, opierając się na zeznaniach wnioskodawczyni, uczestników postępowania oraz świadka K. K.. Sąd uwzględnił również dokumentację medyczną Spadkodawczyni. Zeznania te potwierdziły, że Spadkodawczyni owszem chorowała od wielu lat na przewlekłą chorobę zapalną typu reumatycznego, co znacznie utrudniało jej poruszanie kończynami dolnymi i górnymi, jeździła na rehabilitacje, aczkolwiek pozostawała w bardzo dobrej kondycji psychicznej, nigdy nie leczyła się psychiatrycznie, a do ostatnich dni pozostawała w pełni świadoma. W toku dalszych ustaleń, Sąd stwierdził, że nie było również podstaw do stwierdzenia, aby Spadkodawczyni A. Z. (1) obawiała się rychłej śmierci. Uczestnicy postępowania zeznali, że śmierć Spadkodawczyni była nagła, niespodziewana. Spadkodawczyni nie wspominała, aby jej samopoczucie uległo nagłemu pogorszeniu, w dniu sporządzenia testamentu czuła się dobrze, nie umiała się jedynie podpisać z uwagi na chorobę. Sąd Najwyższy w tezie postanowienia z dnia 24 marca 2000 roku, sygn. I CKN 485/98, stwierdził, że obok obiektywnych przesłanek zagrożenia życia powinny być brane pod uwagę przesłanki subiektywne, oznaczające przekonanie testatora o takim zagrożeniu. Podstawowe znaczenie należy jednak przypisać przesłankom obiektywnym, gdyż tylko one mogą prognozować nieodległy zgon testatora z dużym prawdopodobieństwem, opartym na kryteriach medycznych. Z zeznań świadka czy też uczestników postępowania oraz z dokumentacji medycznej nie wynika, aby stan zdrowia Spadkodawczyni w ostatnich dniach życia uległ drastycznemu pogorszeniu, co mogłoby spowodować obawy u Spadkodawczyni o rychłą śmierć. W dniu sporządzenia testamentu stan zdrowia spadkodawczyni A. Z. (1) był ustabilizowany. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 21 czerwca 2002 roku, sygn. V CKN 1071/00 sformułował tezę, iż istnienie obawy rychłej śmierci aktualizuje się wówczas, gdy subiektywne przekonanie spadkodawcy jest oparte na uzasadniających je okolicznościach obiektywnych. W ocenie Sądu, w przedmiotowej sprawie nie występowały okoliczności wskazujące na to, aby istniało subiektywne przekonanie obawy rychłej śmierci, nie ma też żadnych okoliczności obiektywnych wskazujących na to, aby obawa ta mogła powstać. W myśl artykułu 952 kodeksu cywilnego, testament ustny może być sporządzony również w sytuacji, gdy wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Zgodnie z art. 950 kodeksu cywilnego testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego, natomiast zgodnie z art. 3 par.2 ustawy Prawo o notariacie czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności. W ocenie Sądu nie istniały żadne szczególne okoliczności uniemożliwiające stawiennictwo notariusza w miejscu, w którym przebywała Spadkodawczyni, a z zeznań uczestników i świadka złożonych w toku postępowania nie wynika, aby została podjęta jakakolwiek próba sporządzenia testamentu zwykłego w formie aktu notarialnego. Problem z poruszaniem kończynami, czy przewlekłe choroby reumatyczne same w sobie nie spełniają przesłanki szczególnych okoliczności uniemożliwiających spisanie testamentu zwykłego, albowiem skoro Spadkodawczyni mogła wyrazić swoją wolę ustnie wobec świadków, mogła też zrobić to ustnie w obecności notariusza, który na podstawie tych oświadczeń sporządziłby testament w formie aktu notarialnego. Ponadto nie można pominąć okoliczności, na którą wskazywała uczestniczka postępowania A. T., że przyczyną złożenia oświadczenia woli ustnej przez spadkodawczynię była kłótnia między Spadkodawczynią, a jej siostrą F. W. i była podyktowana zdenerwowaniem. Wobec powyższego w ocenie Sądu nie zachodziły przesłanki do oświadczenia ustnej woli przez spadkodawczynię A. Z. (1), o którym mowa w art. 952 kodeksu cywilnego co w efekcie skutkowało tym, iż Sąd był zobowiązany wydać orzeczenie na podstawie dziedziczenia ustawowego. Spadkodawczyni A. Z. (1) w chwili otwarcia spadku była wdową i miała jedno dziecko, które zmarło w wieku dziecięcym. Rodzice spadkodawczyni zmarli przed spadkodawczynią. A. Z. (1) miała rodzeństwo – F. W. i M. B., które zmarły już po śmierci spadkodawczyni. Wobec powyższego na podstawie art.932 par.4 kodeksu cywilnego należało orzec jak wyżej.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów uzasadnia treść art.520 par.1 k.p.c.