Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Opolu

POSTANOWIENIE

Dnia 21 grudnia 2022 r.

Sąd Rejonowy w Opolu Wydział IX Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Skupińska

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Dutka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 listopada 2022 r. w O.

sprawy z wniosku (...) Banku (...)w M.

z udziałem D. H. (1), K. G., L. B., K. H., A. G., D. H. (2), S. H. (1), K. S., M. G., N. S., S. B., P. B., S. S. (2), E. D., D. D. (1), M. D. (1), H. P., K. D. (1), D. D. (2), J. Ś., S. P., D. P., W. T., K. P., O. K. (poprzednio P.), M. P. (1), E. B., D. B., M. D. (2), A. D., L. P., A. P., P. P., J. F., A. F., D. F., M. P. (2), H. K., M. Ż., E. Ż., O. Z., J. M., B. M., K. M., W. Z., J. Z.

o stwierdzenie nabycia spadku i o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

postanawia:

1.  oddalić wniosek J. F. o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w ustawowym terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G., zmarłej 27 kwietnia 2014 r. w O., ostatnio stale zamieszkałej w O.,

2.  oddalić wniosek A. F. o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w ustawowym terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G., zmarłej 27 kwietnia 2014 r. w O., ostatnio stale zamieszkałej w O.,

3.  oddalić wniosek D. F. o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w ustawowym terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G., zmarłej 27 kwietnia 2014 r. w O., ostatnio stale zamieszkałej w O..

UZASADNIENIE

postanowienia z 21 grudnia 2022 r.

W pismach z 10 stycznia 2022 r. (k. 404) oraz z 14 lutego 2022 r. (k. 461) W. T., działając w imieniu swoich małoletnich dzieci D. F., J. F. i A. F., złożyła wniosek o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G. w terminie.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że W. T. w dniu 16 maja 2016 r. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni, a w dniu 10 marca 2017 r. otrzymała zgodę sądu na złożenie takiego oświadczenia w imieniu małoletnich dzieci. W dalszej części uzasadnienia wniosku zwrócono uwagę, że W. T. nie zmieściła się w terminie u notariusza, gdyż jej dzieci mają problemy zdrowotne.

W odpowiedzi na wniosek (...) Bank (...) w M. (k. 667-668) wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu wskazano, że od chwili wydania postanowienia o zezwoleniu na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich do chwili złożenia wniosku minęło 5 lat, a przedstawicielka ustawowa nie spełniła przesłanek wskazanych w art. 1019 k.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

F. G. zmarła 27 kwietnia 2014 r. w O.. W chwili śmierci był zamężna z R. G.. Małżonkowie nie byli w separacji. Z tego małżeństwa urodziło się pięcioro dzieci: D. H. (1), K. G., K. H., L. B., A. G.. Spadkodawczyni nie miała dzieci pozamałżeńskich ani przysposobionych i nie pozostawiła testamentu.

Dowód:

- odpis skrócony aktu zgonu, k. 9

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

W dniu 29 sierpnia 2014 r. R. G., D. H. (1), K. G., K. H., L. B. i A. G. złożyli przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G..

Dowód:

- akt notarialny k. 2-5 akt I Ns 1062/14

L. B. ma troje dzieci: S. B., N. S. (poprzednio B.) i P. B..

Dowód:

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

W dniu 29 sierpnia 2014 r. N. S. (poprzednio B.) i S. B. złożyli przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G..

Dowód

- akt notarialny k. 2-5 akt I Ns 1061/14

S. B. ma dwoje dzieci które urodziły się w (...) r. i (...) r. N. S. (poprzednio B.) ma dwoje dzieci, które urodziły się w (...) r. i w(...) r.

Dowód:

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

K. H. ma jedno dziecko - S. H. (2).

Dowód:

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

W dniu 29 sierpnia 2014 r. S. H. (2) złożył przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G.. S. H. (2) nie ma dzieci.

Dowód

- akt notarialny k. 2-5 akt I Ns 1061/14

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

A. G. nie ma dzieci.

Dowód:

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

K. G. ma dwoje dzieci: K. S. (poprzednio G.) i M. G..

Dowód:

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

W dniu 29 sierpnia 2014 r. K. S. (poprzednio G.) złożyła przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G..

Dowód

- akt notarialny k. 2-5 akt I Ns 1061/14

K. S. na dwoje dzieci, które urodziły się w (...) r. i w (...) r.

Dowód:

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

D. H. (1) ma dwoje dzieci: D. H. (2) i S. H. (1).

Dowód:

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

W dniu 6 października 2014 r. D. H. (2) złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G.. Podpis na dokumencie został poświadczony przez Konsula działającego z upoważnienia Konsula Generalnego. Oświadczenie wpłynęło do Sądu Rejonowego w Opolu 13 października 2014 r.

Dowód:

- oświadczenie k. 1 akt I Ns 1228/14

D. H. (2) nie ma dzieci.

Dowód:

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

W dniu 16 kwietnia 2015 r. A. H. , działając w imieniu małoletniej córki S. H. (1), złożył w Sądzie Rejonowym w Opolu wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G.. Do wniosku załączono odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Opolu z 27 lutego 2015 r., wydanego w sprawie o sygn. akt III Nsm 951/14, w którym zezwolono A. H. na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem małoletniej córki, a polegającej na złożeniu w imieniu małoletniej oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G.. Postanowieniem z 19 maja 2015 r. Sąd Rejonowy w Opolu zwrócił się do A. H. o wskazanie, czy wobec osiągnięcia pełnoletności przez córkę podtrzymuje wniosek. W piśmie z 27 maja 2015 r. A. H. wniósł o umorzenie postępowania, a postanowieniem z 8 czerwca 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. I Ns 445/15, Sąd Rejonowy w Opolu umorzył postępowanie.

Dowód:

- wniosek z załącznikiem k. 2-3 akt I Ns 445/15

- protokół k. 14 akt I Ns 445/15

- pismo k. 16 akt I Ns 445/15

- postanowienie k. 18 akt I Ns 445/15

W dniu 10 czerwca 2015 r. S. H. (1) złożyła przed notariuszem oświadczenie od odrzuceniu spadku po F. G..

Dowód:

- akt notarialny k. 3-5 akt I Ns 684/15

Postanowieniem z 6 października 2021 r., wydanym w sprawie o sygn. akt IX Ns 209/20, Sąd Rejonowy w Opolu zatwierdził oświadczenie M. G. i P. B. o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w ustawowym terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G. zmarłej 27 kwietnia 2014 r. w O..

Dowód:

- postanowienie, k. 271

M. G. i P. B. nie mają dzieci:

Dowód:

- zapewnienie spadkowe M. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe P. B., k. 79

Rodzice spadkodawczyni zmarli przed nią. F. G. miała sześcioro rodzeństwa: K. D. (2), E. B., M. Ż., H. K. i E. Ż..

Dowód:

- akt notarialny k. 3-4 akt I Ns 1485/16

- zapewnienie spadkowe L. B., k. 78-79

- zapewnienie spadkowe K. G., k. 79

- zapewnienie spadkowe K. H., k. 79

K. D. (2) zmarła 10 października 2015 r. Spadek po niej nabyli mąż E. D. oraz dzieci D. D. (1), M. D. (1), H. P., K. D. (1).

W dniu 16 stycznia 2016 r. spadkobiercy K. D. (2) złożyli przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G., do którego K. D. (2) powołana była na podstawie ustawy.

W tym samym dniu D. D. (1), M. D. (1), H. P. oraz K. D. (1) złożyli przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G..

Dowód:

- akt notarialny k. 3-4 akt I Ns 80/16

D. D. (1) ma pięcioro dzieci: W. T. (poprzednio B.), K. P. (poprzednio P.), O. K. (poprzednio P.), S. P. i M. P. (1).

W dniu 16 maja 2016 r. W. T. złożyła przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po F. G..

W. T. ma troje małoletnich dzieci: J. F., A. F. i D. F..

Dowód:

- akt notarialny k. 2-5 akt I Ns 623/16

- przesłuchanie uczestniczki postępowania W. T., k. 881

Notariusz pouczył W. T., że konieczne jest uzyskanie zgody sądu rodzinnego na złożenie w imieniu małoletnich dzieci oświadczeń o odrzuceniu spadku po F. G.. Uczestniczka złożyła taki wniosek do Sądu Rejonowego w Lublińcu. Postanowieniem z 10 marca 2017 r., wydanym w sprawie o sygn. akt III Nsm 354/16, Sąd Rejonowy w Lublińcu zezwolił W. T. na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem w postaci zezwolenia na odrzucenie w całości w imieniu małoletnich D. F. urodzonego (...) w L., J. B. F. urodzonej (...) w L. i A. F. urodzonego (...) w T. spadku po F. G. zmarłej 27 kwietnia 2014 r. w O..

Na rozprawie sąd pouczył mamę małoletnich, że konieczne jest jeszcze złożenie oświadczenia o odrzuceniu w ich imieniu spadku przed notariuszem. Pod koniec 2017 r. W. T. udała się do notariusza, ale usłyszała, że jest już za późno na złożenie takiego oświadczenia, gdyż spóźniła się kilka dni. Nie pytała jakie czynności powinna wykonać, aby rozwiązać ten problem, rozpłakała się i poszła do domu. Po wizycie u notariusza W. T. nie kontaktowała się z żadnym prawnikiem w celu ustalenia jaka jest sytuacja jej dzieci i nie czytała żadnych informacji na ten temat. Nie podejmowała żadnych czynności związanych ze złożeniem oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu D. F., J. F. i A. F., gdyż była wtedy w trudnej sytuacji osobistej. Dzieci sprawiały problemy wychowawcze i konieczna była częsta zmian szkół. Poza tym mąż W. T. znęcał się nad nią i był za to karany.

Dowód:

- postanowienie, k. 410

- przesłuchanie uczestniczki postępowania W. T., k. 881-882

Sąd zważył, co następuje:

Wnioski o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 1019 § 1 k.c., jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu (art. 1019 § 2 k.c.). Zastosowanie znajdą również przepisy art. 84, 86 i 87 k.c., przy czym w niniejszej sprawie należy odwołać się jedynie do art. 84 k.c., gdyż uzasadniając wniosek przedstawiciel ustawowy małoletnich nie powoływał się na podstęp lub groźbę. Jak stanowi natomiast art. 84 § 1 k.c., w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny) (art. 84 § 2 k.c.).

Okoliczności podnoszone w toku postępowania przez W. T. prowadzą do wniosku, że powoływała się ona na błąd w rozumieniu powyższych przepisów. Błąd taki może dotyczyć osoby spadkodawcy, czy też składu majątku spadkowego. W niniejszej sprawie tego rodzaju wątpliwości po stronie spadkobierców nie zachodziły, gdyż złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po F. G. przez W. T. świadczy o tym, iż miała ona wiedzę na temat składu majątku spadkowego. Była świadoma tego, że na spadkodawczyni mogły ciążyć zobowiązania pieniężne. Mało tego, podjęła działania mające na celu złożenie takiego oświadczenia w imieniu małoletnich dzieci. Chciała zatem ochronić je przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli. Należy zwrócić uwagę na treść art. 88 § 2 k.c., w myśl którego, uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał. W ocenie sądu w przypadku W. T. wykrycie błędu miało miejsce w chwili w której, udała się do notariusza w celu złożenia oświadczeń spadkowych w imieniu małoletnich dzieci i dowiedziała się, że jest na to za późno. Działo się do pod koniec 2017 r. – od tej chwili do dnia złożenia wniosków o uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia spadkowego w terminie upłynęło więcej niż rok. Zatem już tylko z tych względów wnioski małoletnich podlegały oddaleniu.

Nawet jednak przyjęcie, że wykrycie błędu nastąpiło w momencie uzyskania informacji o niniejszym postępowaniu nie pozwalało na uwzględnienie wniosków. Z twierdzeń przedstawionych przez W. T. wynika, że nie złożyła ona stosowanego oświadczenia z uwagi na trudną sytuację osobistą. Jak wskazuje się w orzecznictwie, na gruncie art. 84 k.c. nie ma przeszkód do uznania za błąd prawnie doniosły nie tylko błędu, co do faktów, ale i błędu, co do prawa - jeżeli oczywiście dotyczy on treści czynności prawnej i jest istotny. Z powodu istotnego błędu, co do prawa dotyczącego treści czynności prawnej może więc niewątpliwie nastąpić także uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Nie ma również podstaw - jakkolwiek w piśmiennictwie zostało także wyrażone odmienne zapatrywanie - do zajęcia zasadniczo innego stanowiska w kwestii możliwości uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku pod wpływem istotnego błędu, co do prawa, dotyczącego okoliczności objętej treścią przyjęcia spadku następującego z mocy ustawy. Należy się zgodzić jedynie z tym, że podstawą do uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu nie może być samo tylko, nieuzasadnione szczególnymi okolicznościami, mylne przekonanie spadkobiercy, iż jego bierne zachowanie nie oznacza przyjęcia spadku - zajęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby w istocie do podważenia obowiązywania art. 1015 § 2 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z 29 listopada 2012 r., sygn. II CSK 171/12). W dalszej części uzasadnienia powyższego postanowienia Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że skutki przyjęcia spadku nie zamykają się wyłącznie w sferze prawnej spadkobiercy, lecz oddziałują silnie na stosunki prawne wielu innych osób. Wzgląd na to przemawia za uzależnieniem prawnej doniosłości błędu w zakresie zastosowania art. 1019 k.c. nie tylko od tego, aby dotyczył on treści przyjęcia spadku i był istotny, ale i od tego, aby nie stanowił następstwa niedołożenia należytej staranności przez spadkobiercę. Ocena w tym względzie powinna być dokonana na podstawie okoliczności konkretnego przypadku i uwzględniać, wspomniany wyżej, przeciętny stan świadomości prawnej społeczeństwa.

Przekładając powyższe na realia niniejszej sprawy wskazać trzeba, że W. T. miał wiedzę na temat tego jakie czynności powinna podjąć w celu skutecznego złożenia oświadczenia spadkowego w imieniu małoletnich dzieci. W toku przesłuchania wskazała, że notariusz pouczył ją o konieczności uzyskania zgody sądu rodzinnego, a z kolei sąd przypomniał o konieczności złożenia oświadczenia przed notariuszem. Uczestniczka postępowania miała zatem świadomość jak kształtuje się jej sytuacja prawna i jakie działania musi podjąć. Mało tego, już po wydaniu postanowienia przez Sąd Rejonowy w L., Wydział III Rodzinny i Nieletnich, udała się do notariusza w celu dokończenia niezbędnych formalności. Okazało się jednak, że przekroczyła ustawowy termin. Co jednak istotne, W. T. nie podjęła żadnych działań zmierzających do rozwiązania tego problemu. Ani nie zwróciła się do notariusza o poradę prawną, ani nie skonsultowała się z innym prawnikiem. W toku przesłuchania podała, że nawet nie czytała żadnych informacji na ten temat. Uczestniczka postępowania tłumaczyła swoją bierną postawę trudną sytuacją życiową – problemami wychowawczymi z dziećmi oraz agresywną postawą ówczesnego męża. Oczywiście tego zdarzenia mają wpływ na codzienne funkcjonowanie rodziny i stanowią znaczny dyskomfort, ale w realiach niniejszej sprawy są niewystarczające do tego, aby uznać, że W. T. zachowała należytą staranność przy podejmowaniu czynności związanych ze złożeniem oświadczeń spadkowych w imieniu małoletnich dzieci. Przez wiele lat uczestniczka nie podjęła żadnej aktywności w tym zakresie, a nawet trudna sytuacja życiowa nie uniemożliwiała ustalenia jakie czynności powinna podjąć.

W świetle powyższego wnioski małoletnich uczestników postępowania podlegały oddaleniu.